ISBN: 9789401472616
Uitgegeven bij Lannoo, 2020 |
Tegenwoordig leven we in supergeconcentreerde omgevingen, bewegen we ons met een onvoorstelbare snelheid over de wereld, bestrijden we pijn met een pilletje en schieten we raketten af die honderden kilometers verder volledige steden kunnen platleggen.
Kortom, ons leven is in niets vergelijkbaar met onze verre voorouders, de jager-verzamelaars. Alleen... we delen wel nog altijd dezelfde genen. Daarom vertonen we soms gedrag dat onaangepast lijkt te zijn aan onze moderne tijd. In dit boek gaat gedragsbioloog Mark Nelissen op zoek naar de ware aard van de mens. Hij keert hiervoor terug naar onze oorsprong en bekijkt hoe onze fabrieksinstellingen, onze standaardwaarden ons vandaag nog altijd deels sturen, en hoe het samenspel tussen aangeboren en culturele krachten (nature/nurture) in ons gedrag ons vormen tot de complexe mens die we vandaag zijn. Door onze standaardwaarde - vastgelegd gedurende honderdduizenden jaren evolutie - te leren kennen, kunnen we ons hedendaags gedrag beter begrijpen en kunnen we die kennis zelfs gebruiken om psychologische problemen en pijnen te verzachten. We leren op een andere manier te kijken naar angst, seksuele jaloezie, verkrachting, gender, euthanasie, moraal, de godsidee... |
Gaat u naar de hoeren ? een teaser om te starten
Nu en dan gun ik mezelf weleens een stout geintje tijdens een lezing. O, daar geniet ik zo van. Eerst bewaar ik enkele seconden stilte om de spanning op te drijven, ik kijk uitdagend de zaal in en vraag dan met een ernstig gezicht: ‘Wie van u gaat weleens naar de hoeren?’ Gegiechel en rumoer alom, heen-en-weergeschuifel op de stoelen, maar niet één vinger gaat de hoogte in. Op geen enkele lezing mag ik iemand ontmoeten die gebruikmaakt van de diensten van een prostituee. Dat betekent ofwel dat hoerenlopers niet naar mijn lezingen komen, ofwel dat mijn toehoorders er niet graag in het openbaar voor uitkomen. Ik gok op de tweede mogelijkheid.
Dus leg ik een nieuwe vraag voor: ‘Stel dat u met het mes op de keel verplicht wordt om toch naar de meisjes van plezier te gaan, welke dame zou u dan verkiezen, een jonge of een oude?’ Weerom gegrinnik en onderdrukt tumult, dames die dreigend naar hun partner kijken met een blik van ‘Ga jij hierop in? Pas op, kerel!’ En weer komt er geen antwoord.
Dus doe ik een derde poging: ‘Goed, u gaat zelf nooit een bordeel binnen, zelfs niet onder dwang, maar misschien doet een van uw seksegenoten het wel: welke keuze zal hij maken, denkt u, jong of oud?’ Na enig aandringen hoor ik dan toch het verlossende antwoord van een dappere toehoorder: ‘Jong natuurlijk, wat anders?’ Voilà, opgelost, een man verkiest een jonge prostituee boven een oude.
Ook u, beste lezer, zal dit antwoord volmondig beamen, ook al zag u – uiteraard – nooit de binnenkant van een bordeel. Wie kiest nu een oude hoer? Domme vraag, zeg! En het antwoord strookt met de werkelijkheid. Onderzoek wijst uit dat overal ter wereld een verband bestaat tussen de leeftijd van een hoertje en de prijs die de klant bereid is te betalen: hoe jonger, hoe duurder. Gelukkig sterven de oudere lichtekooien niet van de honger, ze worden bezocht door de minder kapitaalkrachtige, maar wel geile kerels.
Dan ga ik door met mijn prikkelende vragen: ‘Waarom? Waarom verkiest een man seks met een jonge vrouw?’ Ik geniet dan van de zee van blikken die de toehoorders mij toewerpen. Hun gezichtsuitdrukking zegt maar één ding: ‘Enfin, onnozelaar, dat is toch de logica zelve? Wat is dat nu voor een vraag? Word jij betaald om ons voor de gek te houden?’ En u, lezer, denkt dat nu misschien ook. Het is toch niet meer dan logisch dat een man liefst de liefde bedrijft met een jonge vrouw? Het is even triviaal als dat appels in neerwaartse richting van bomen vallen.
Ik drijf mijn plagerij op en blijf waarom vragen. Tot iemand het lef heeft om het die gestoorde man vooraan even duidelijk te maken: jonge vrouwen zijn mooier natuurlijk, daarom. Wat een domme vraag! Maar voor een bioloog is een vraag niet zo gauw dom, of het nu gaat om appels die van bomen vallen of mannen voor jonge vrouwen.
Zeker de voorliggende vraag is niet dom. In wezen is de keuze voor een jonge vrouw totaal onlogisch. Immers, waarom bezoekt een man – als het niet de huisarts of de loodgieter is – een prostituee? Voor de seks, voor goede seks. En wie kan de beste seks geven, een ervaren of een onervaren vrouw? Een ervaren vrouw, natuurlijk, wie anders. En wie heeft de meeste ervaring opgebouwd, een jonge of een oudere vrouw? Een oudere vrouw, natuurlijk, wie anders. Dus verkiezen mannen oudere dames van plezier? Eh, nee, toch niet…
Hoezo? Waar zit dan de logica? Jonge hoertjes hebben minder te bieden, maar worden wel verkozen boven meer ervaren en dus betere collega’s. Het is alsof je een pas gebotteld wijntje verkiest boven een châteauneuf-du-pape van 2003, en er tienmaal meer voor betaalt. De jongere cocottes verdienen pakken meer geld dan de oudere. Zitten mannen zo onlogisch in elkaar, hebben ze misschien een of andere afwijking? Nee, geen afwijking, maar wel een evolutionaire voorgeschiedenis van honderdduizenden jaren. Om deze redlight-paradox te begrijpen, moeten we de bril van Darwin op de neus zetten. Nieuwsgierig hoe dat in elkaar zit? Nog enkele bladzijden geduld, ik kom hier dadelijk op terug. Beloofd.
Dus leg ik een nieuwe vraag voor: ‘Stel dat u met het mes op de keel verplicht wordt om toch naar de meisjes van plezier te gaan, welke dame zou u dan verkiezen, een jonge of een oude?’ Weerom gegrinnik en onderdrukt tumult, dames die dreigend naar hun partner kijken met een blik van ‘Ga jij hierop in? Pas op, kerel!’ En weer komt er geen antwoord.
Dus doe ik een derde poging: ‘Goed, u gaat zelf nooit een bordeel binnen, zelfs niet onder dwang, maar misschien doet een van uw seksegenoten het wel: welke keuze zal hij maken, denkt u, jong of oud?’ Na enig aandringen hoor ik dan toch het verlossende antwoord van een dappere toehoorder: ‘Jong natuurlijk, wat anders?’ Voilà, opgelost, een man verkiest een jonge prostituee boven een oude.
Ook u, beste lezer, zal dit antwoord volmondig beamen, ook al zag u – uiteraard – nooit de binnenkant van een bordeel. Wie kiest nu een oude hoer? Domme vraag, zeg! En het antwoord strookt met de werkelijkheid. Onderzoek wijst uit dat overal ter wereld een verband bestaat tussen de leeftijd van een hoertje en de prijs die de klant bereid is te betalen: hoe jonger, hoe duurder. Gelukkig sterven de oudere lichtekooien niet van de honger, ze worden bezocht door de minder kapitaalkrachtige, maar wel geile kerels.
Dan ga ik door met mijn prikkelende vragen: ‘Waarom? Waarom verkiest een man seks met een jonge vrouw?’ Ik geniet dan van de zee van blikken die de toehoorders mij toewerpen. Hun gezichtsuitdrukking zegt maar één ding: ‘Enfin, onnozelaar, dat is toch de logica zelve? Wat is dat nu voor een vraag? Word jij betaald om ons voor de gek te houden?’ En u, lezer, denkt dat nu misschien ook. Het is toch niet meer dan logisch dat een man liefst de liefde bedrijft met een jonge vrouw? Het is even triviaal als dat appels in neerwaartse richting van bomen vallen.
Ik drijf mijn plagerij op en blijf waarom vragen. Tot iemand het lef heeft om het die gestoorde man vooraan even duidelijk te maken: jonge vrouwen zijn mooier natuurlijk, daarom. Wat een domme vraag! Maar voor een bioloog is een vraag niet zo gauw dom, of het nu gaat om appels die van bomen vallen of mannen voor jonge vrouwen.
Zeker de voorliggende vraag is niet dom. In wezen is de keuze voor een jonge vrouw totaal onlogisch. Immers, waarom bezoekt een man – als het niet de huisarts of de loodgieter is – een prostituee? Voor de seks, voor goede seks. En wie kan de beste seks geven, een ervaren of een onervaren vrouw? Een ervaren vrouw, natuurlijk, wie anders. En wie heeft de meeste ervaring opgebouwd, een jonge of een oudere vrouw? Een oudere vrouw, natuurlijk, wie anders. Dus verkiezen mannen oudere dames van plezier? Eh, nee, toch niet…
Hoezo? Waar zit dan de logica? Jonge hoertjes hebben minder te bieden, maar worden wel verkozen boven meer ervaren en dus betere collega’s. Het is alsof je een pas gebotteld wijntje verkiest boven een châteauneuf-du-pape van 2003, en er tienmaal meer voor betaalt. De jongere cocottes verdienen pakken meer geld dan de oudere. Zitten mannen zo onlogisch in elkaar, hebben ze misschien een of andere afwijking? Nee, geen afwijking, maar wel een evolutionaire voorgeschiedenis van honderdduizenden jaren. Om deze redlight-paradox te begrijpen, moeten we de bril van Darwin op de neus zetten. Nieuwsgierig hoe dat in elkaar zit? Nog enkele bladzijden geduld, ik kom hier dadelijk op terug. Beloofd.
Inhoud
Om te beginnen
We maken kennis met het belang van de wetenschap van onze evolutionaire voorgeschiedenis. Gedurende honderdduizenden jaren is ons gedrag aangepast aan zowel de natuurlijke als de sociale omgeving. In het overgrote deel van het bestaan van de mens, bestond zijn gedrag uit de standaardwaarde, zoals de instelling van een toestel wanneer het de fabriek verlaat, de fabrieksinstelling.
De laatste tienduizenden jaren is onze omgeving drastisch veranderd, maar de oeroude genen niet. Dat leidt tot vele wrijvingen, waarbij de standaardwaarde niet altijd meer overeenstemt met de tijden en de plaatsen waar we vandaan komen, ons Moederland.
Het voortdurend streven naar een hogere status
Zonder dat we het bewust weten wordt ons gedrag dagdagelijks voortdurend beïnvloed door ons streven naar een hogere plaats in de rangorde. Soms gaat het om kleine, soms om grote verschuivingen in de pikorde. Bij mannen speelt dit meer dan bij vrouwen. Ook al zijn we er ons meestal niet van bewust, het kan ons parten spelen, ja zelfs tot onaangename situaties leiden... en dan kan de kennis van de standaardwaarde hieromtrent enig soelaas brengen.
We maken kennis met het belang van de wetenschap van onze evolutionaire voorgeschiedenis. Gedurende honderdduizenden jaren is ons gedrag aangepast aan zowel de natuurlijke als de sociale omgeving. In het overgrote deel van het bestaan van de mens, bestond zijn gedrag uit de standaardwaarde, zoals de instelling van een toestel wanneer het de fabriek verlaat, de fabrieksinstelling.
De laatste tienduizenden jaren is onze omgeving drastisch veranderd, maar de oeroude genen niet. Dat leidt tot vele wrijvingen, waarbij de standaardwaarde niet altijd meer overeenstemt met de tijden en de plaatsen waar we vandaan komen, ons Moederland.
Het voortdurend streven naar een hogere status
Zonder dat we het bewust weten wordt ons gedrag dagdagelijks voortdurend beïnvloed door ons streven naar een hogere plaats in de rangorde. Soms gaat het om kleine, soms om grote verschuivingen in de pikorde. Bij mannen speelt dit meer dan bij vrouwen. Ook al zijn we er ons meestal niet van bewust, het kan ons parten spelen, ja zelfs tot onaangename situaties leiden... en dan kan de kennis van de standaardwaarde hieromtrent enig soelaas brengen.
Heeft seksuele jaloezie nog enig nut?
Veel moorden worden gepleegd in de naam van seksuele jaloezie. En in een minder erge vorm kan deze emotie veel pijn veroorzaken, relaties kapotmaken, het zelfbeeld vernietigen. Hoe is het ontstaan? Waarom vormen we een paar voor langere tijd en plegen we toch overspel? In onze standaardwaarde blijkt het overspel erg schadelijk te zijn, zeker in evolutionaire termen, maar is dat vandaag nog zo?
Veel moorden worden gepleegd in de naam van seksuele jaloezie. En in een minder erge vorm kan deze emotie veel pijn veroorzaken, relaties kapotmaken, het zelfbeeld vernietigen. Hoe is het ontstaan? Waarom vormen we een paar voor langere tijd en plegen we toch overspel? In onze standaardwaarde blijkt het overspel erg schadelijk te zijn, zeker in evolutionaire termen, maar is dat vandaag nog zo?
Angst, een eeuwige maar noodzakelijke lastpost
Onze oudste en misschien wel vervelendste emotie is angst. Het kan ontaarden in een ziekelijke toestand. Toch is deze emotie een prachtig product van de evolutie om ons in leven te houden, ook vandaag nog. Het is een ingewikkelde samenwerking van veel programma's in ons brein. Een beter begrijpen van angst, kan ons leren er beter mee om te gaan, en bijvoorbeeld plankenkoorts weg te werken.
Van #metoo tot verkrachting
Een van de meest afschuwelijke gedragssystemen die onze samenleving kent, is verkrachting. Er wordt in juridische kringen onvoldoende aandacht aan besteed. Zeer oude evolutionaire wortels kunnen die verkrachting verklaren, maar mogen het geenszins goedpraten: hier moet de standaardwaarde volledig worden tegengewerkt, onderdrukt. Ook minder ernstig seksueel gedrag kan ongewenst zijn en kan en moet worden weggewerkt. Handtastelijkheden zijn beledigende vormen van machtsvertoon. Hier is een betere kennis van de standaardwaarde zeker op zijn plaats.
Onze oudste en misschien wel vervelendste emotie is angst. Het kan ontaarden in een ziekelijke toestand. Toch is deze emotie een prachtig product van de evolutie om ons in leven te houden, ook vandaag nog. Het is een ingewikkelde samenwerking van veel programma's in ons brein. Een beter begrijpen van angst, kan ons leren er beter mee om te gaan, en bijvoorbeeld plankenkoorts weg te werken.
Van #metoo tot verkrachting
Een van de meest afschuwelijke gedragssystemen die onze samenleving kent, is verkrachting. Er wordt in juridische kringen onvoldoende aandacht aan besteed. Zeer oude evolutionaire wortels kunnen die verkrachting verklaren, maar mogen het geenszins goedpraten: hier moet de standaardwaarde volledig worden tegengewerkt, onderdrukt. Ook minder ernstig seksueel gedrag kan ongewenst zijn en kan en moet worden weggewerkt. Handtastelijkheden zijn beledigende vormen van machtsvertoon. Hier is een betere kennis van de standaardwaarde zeker op zijn plaats.
Seksrobots, zalige maar gevaarlijke verleiders
Er worden vandaag seksrobots gemaakt die door de fantastisch krachtige artificial intelligence steeds meer seksuele fantasieën van een man - en een vrouw - kunnen verwezenlijken. De standaardwaarde van ons seksueel gedrag wordt hier danig op de proef gesteld. We mogen ons zorgen maken over deze ontwikkeling: de seksuele prikkel is supranormaal sterk, is dit niet gevaarlijk voor ons geboortecijfer?
Man-vrouwverschillen, gender en het glazen plafond
De laatste jaren wordt enorm veel aandacht besteed aan het begrip 'gender' om een onderscheid te maken met het biologisch geslacht. Is dat goed doordacht? Hoe spoort dat met onze standaardwaarde? Feministen maken een grote fout door te stellen dat wat zij 'gender' noemen volledig cultureel bepaald is, en dus manipuleerbaar. Voldoende wetenschappelijk onderzoek spreekt dit tegen. Ook het fenomeen 'glazen plafond' kan begrepen worden door een blik te werpen op onze standaardwaarde qua rangorde en geslachtsverschillen.
Storingen in tijden van crisis
Het natuurlijke gedrag van de mens kan tijdelijk grondig verstoord worden door momenten van crisis. De corona-crisis is er zo een: niet alleen zorgde een besmettelijk virus voor slachtoffers - zelfs veel dodelijke - maar door de vele voorzorgsmaatregelen werd ons doen en laten drastisch door elkaar geschut. Heeft dit blijvende gevolgen voor ons sociaal leven? De crisis grijpt in op onze standaardwaarde, vooral de ontregeling van het sociaal contact blijkt erg zwaar te wegen.
Er worden vandaag seksrobots gemaakt die door de fantastisch krachtige artificial intelligence steeds meer seksuele fantasieën van een man - en een vrouw - kunnen verwezenlijken. De standaardwaarde van ons seksueel gedrag wordt hier danig op de proef gesteld. We mogen ons zorgen maken over deze ontwikkeling: de seksuele prikkel is supranormaal sterk, is dit niet gevaarlijk voor ons geboortecijfer?
Man-vrouwverschillen, gender en het glazen plafond
De laatste jaren wordt enorm veel aandacht besteed aan het begrip 'gender' om een onderscheid te maken met het biologisch geslacht. Is dat goed doordacht? Hoe spoort dat met onze standaardwaarde? Feministen maken een grote fout door te stellen dat wat zij 'gender' noemen volledig cultureel bepaald is, en dus manipuleerbaar. Voldoende wetenschappelijk onderzoek spreekt dit tegen. Ook het fenomeen 'glazen plafond' kan begrepen worden door een blik te werpen op onze standaardwaarde qua rangorde en geslachtsverschillen.
Storingen in tijden van crisis
Het natuurlijke gedrag van de mens kan tijdelijk grondig verstoord worden door momenten van crisis. De corona-crisis is er zo een: niet alleen zorgde een besmettelijk virus voor slachtoffers - zelfs veel dodelijke - maar door de vele voorzorgsmaatregelen werd ons doen en laten drastisch door elkaar geschut. Heeft dit blijvende gevolgen voor ons sociaal leven? De crisis grijpt in op onze standaardwaarde, vooral de ontregeling van het sociaal contact blijkt erg zwaar te wegen.
Gelukkig zijn mag, maar moet niet
Het is een interessante oefening binnen de studie van onze standaardwaarde, om na te gaan of geluk een wezenlijk bestaand iets is. Waarom streven we het na, en is het verkeerd wanneer we dat geluk niet vinden? Er blijkt een belangrijke link te bestaan met angst. Ook voor verdriet en depressie kunnen we een evolutionaire functie vinden.
Grote vragen over god, moraal en euthanasie
Elke cultuur heeft een godsfiguur. Waar komt die vandaan? De ontwikkeling van de godsidee kunnen we niet los zien van de ontwikkeling van ons brein, met de mogelijkheid om steeds meer vragen te stellen. Spijtig genoeg leiden godsdiensten tot het verwerpen van wetenschap en tot afschuwelijke wanpraktijken, die botsen met onze moraal. We vinden de evolutionaire basis van moraal in de gedragssystemen die zorgen voor een goede werking van sociale structuren. De weerstand tegen euthanasie steunt op enkele oeroude elementen uit onze standaardwaarde die vandaag moeten onderdrukt worden, iedereen heeft recht op een waardig einde van zijn of haar leven.
Het is een interessante oefening binnen de studie van onze standaardwaarde, om na te gaan of geluk een wezenlijk bestaand iets is. Waarom streven we het na, en is het verkeerd wanneer we dat geluk niet vinden? Er blijkt een belangrijke link te bestaan met angst. Ook voor verdriet en depressie kunnen we een evolutionaire functie vinden.
Grote vragen over god, moraal en euthanasie
Elke cultuur heeft een godsfiguur. Waar komt die vandaan? De ontwikkeling van de godsidee kunnen we niet los zien van de ontwikkeling van ons brein, met de mogelijkheid om steeds meer vragen te stellen. Spijtig genoeg leiden godsdiensten tot het verwerpen van wetenschap en tot afschuwelijke wanpraktijken, die botsen met onze moraal. We vinden de evolutionaire basis van moraal in de gedragssystemen die zorgen voor een goede werking van sociale structuren. De weerstand tegen euthanasie steunt op enkele oeroude elementen uit onze standaardwaarde die vandaag moeten onderdrukt worden, iedereen heeft recht op een waardig einde van zijn of haar leven.