N I E U W
ISBN: 9789464369625 Uitgegeven bij Ertsberg, 2022 |
Wij, mensen, beschouwen onszelf als superieur. We plaatsen onszelf op een voetstuk, verheven boven de rest van de levende wereld. Daardoor nemen we het vaak niet zo nauw met dierenwelzijn en het milieu. Nochtans wordt ons gedrag sterk verklaard door onze evolutie en hebben we dezelfde achtergrond als alle andere dieren. Een beter begrip daarvan kan ons nederiger maken.
In Voetstuk buigt Mark Nelissen zich in zijn gekende stijl over ons gedrag. Het is een grote wandeltocht doorheen de stad, de supermarkt, een hotel… ja zelfs een pak oude notities, maar ook doorheen ons gedragsrepertoire. In meerdere korte hoofdstukken – elk ingeleid met een humoristisch getint voorval uit het dagelijkse leven – wordt een element van het menselijk gedrag geanalyseerd, hoe banaal en alledaags dat gedrag ook mag zijn. Telkens blijkt dat ons doen en laten in oorsprong heel oud is. Maak kennis met de kracht van onze blik en lach, met de invloed van het milieu op ons gedrag, met ons bewustzijn en moraal, met selfies en denkbeeldige spiegels, met idolen en influencers, met het herkennen van je familie en met het bieden van hulp. Van Meatloaf tot de neanderthaler, over humor en verliefdheid, tot ons gedrag aan het zwembad: Mark Nelissen haalt de mens liefdevol en overgoten met een flinke saus humor van zijn voetstuk. Dat zal niet alleen onszelf, maar ook het dierenwelzijn en de bekommernis om het milieu ten goede komen. |
een teaser om te starten
We hebben het hoogtepunt van cultuur bereikt met de selfiesticks, we maken een vaccin tegen een virus om een pandemie te bestrijden, we hebben een vlag op de maan en een rijdend wagentje op Mars gezet, we schrijven liedjes die dagenlang in het brein van onze medemens blijven hangen, we kunnen een operatie aan het hart uitvoeren met een slangetje dat vertrekt in de lies en de juiste bloedvaten volgt, we bedenken goocheltrucs die iedereen paf doen staan, we ontwerpen artificiële intelligentie die zelfstandig dingen kan doen die wij dan weer niet meer kunnen volgen, we fabriceren luiers die een baby – of zijn grootouders – kunnen drooghouden, binnen afzienbare tijd vervoeren we ons met zelfrijdende auto’s, we bereiden een overheerlijke tiramisu met slechts zeven ingrediënten, we ontrafelen de geheimen van het DNA en kunnen het naar onze eigen wensen veranderen, we fabriceren condooms met aardbeiensmaak en bedenken programmeerbare dildo’s, we raadplegen een encyclopedie op het wereldwijde web die zichzelf voortdurend verbetert en aanvult, we organiseren wedstrijden om ter meeste hamburgers eten, we bouwen steeds hogere torens – we zitten nu al boven de achthonderd meter en ze vallen zelden om – een oude toren komt wel eens scheef te staan…
– even ademhalen –
… we hebben lichtgevende schoenzolen uitgevonden, we hebben honden en koeien en kippen gekweekt tot rassen die beantwoorden aan onze wensen, we hebben de hoogstaande cultuur van het veldrijden uitgeschreven, we hebben een democratisch stelsel bedacht en evenwichtige wetboeken samengesteld, we hebben een sluitend reglement voor het uitvoeren van het dartsspel geschreven, we hebben kernwapens ontwikkeld die we naar een ander continent kunnen schieten om daar een hele stad plus verre omstreken te verwoesten, we ontwerpen spijkerbroeken met scheuren, we dragen in de broekzak van die jeans een smartphone die alle nodige woordenboeken heeft opgeslagen, die je vertelt waar er flitspalen staan, die een massa talen kan omzetten in een massa andere talen, die foto’s neemt en ze optimaliseert, die een hele discotheek aan muziek opslaat en afspeelt, die je agenda bijhoudt en je verwittigt wanneer je moet wakker worden, die je de techniek levert om nota’s of lange teksten te schrijven, die een spelling- en grammaticachecker heeft die zegt dat deze zin veel te lang is…
– nog eens ademhalen –
… een smartphone die jouw reizen uitstippelt en de vliegtuigtickets bestelt, die je eten aan huis laat brengen, die de stand van je beleggingen bijhoudt, die elk plekje op deze aardbol in kaart kan brengen en voorzien van de nodige 3D-foto’s, die alle wiskundige berekeningen kan maken, zelfs die waarvan je nog nooit gehoord hebt, die de sterkte van een geluid kan bepalen, de breedte van een tafel kan meten en kan zeggen of ze waterpas staat, die het noorden kan aanwijzen, die de centrale verwarming in je huis kan aanzetten terwijl je in het buitenland zit, die geschreven woorden kan omzetten in gedrukte tekst, die massa’s gegevens kan bijhouden en analyseren in verband met je gezondheid, je auto, je bankrekening, die het pakje traceert dat je online hebt besteld... een smartphone waarmee je – soms met goede ontvangst – ook kan telefoneren.
Ik kan nog lang verdergaan, u natuurlijk ook, beste lezer. Maar ik hou eigenlijk meer van korte zinnen...
– even ademhalen –
… we hebben lichtgevende schoenzolen uitgevonden, we hebben honden en koeien en kippen gekweekt tot rassen die beantwoorden aan onze wensen, we hebben de hoogstaande cultuur van het veldrijden uitgeschreven, we hebben een democratisch stelsel bedacht en evenwichtige wetboeken samengesteld, we hebben een sluitend reglement voor het uitvoeren van het dartsspel geschreven, we hebben kernwapens ontwikkeld die we naar een ander continent kunnen schieten om daar een hele stad plus verre omstreken te verwoesten, we ontwerpen spijkerbroeken met scheuren, we dragen in de broekzak van die jeans een smartphone die alle nodige woordenboeken heeft opgeslagen, die je vertelt waar er flitspalen staan, die een massa talen kan omzetten in een massa andere talen, die foto’s neemt en ze optimaliseert, die een hele discotheek aan muziek opslaat en afspeelt, die je agenda bijhoudt en je verwittigt wanneer je moet wakker worden, die je de techniek levert om nota’s of lange teksten te schrijven, die een spelling- en grammaticachecker heeft die zegt dat deze zin veel te lang is…
– nog eens ademhalen –
… een smartphone die jouw reizen uitstippelt en de vliegtuigtickets bestelt, die je eten aan huis laat brengen, die de stand van je beleggingen bijhoudt, die elk plekje op deze aardbol in kaart kan brengen en voorzien van de nodige 3D-foto’s, die alle wiskundige berekeningen kan maken, zelfs die waarvan je nog nooit gehoord hebt, die de sterkte van een geluid kan bepalen, de breedte van een tafel kan meten en kan zeggen of ze waterpas staat, die het noorden kan aanwijzen, die de centrale verwarming in je huis kan aanzetten terwijl je in het buitenland zit, die geschreven woorden kan omzetten in gedrukte tekst, die massa’s gegevens kan bijhouden en analyseren in verband met je gezondheid, je auto, je bankrekening, die het pakje traceert dat je online hebt besteld... een smartphone waarmee je – soms met goede ontvangst – ook kan telefoneren.
Ik kan nog lang verdergaan, u natuurlijk ook, beste lezer. Maar ik hou eigenlijk meer van korte zinnen...
Inhoud
We gaan wandelen
De mens heeft ontzettend veel gerealiseerd op gebied van wetenschap, techniek, geneeskunde, kunst, politiek… en plaatst zich daardoor op een hoog voetstuk, ver boven de rest van de levende wereld. Daardoor springt hij slordig om met dierenwelzijn, met de zorg voor het milieu, het klimaat… We kunnen flink wat nederiger worden door onszelf beter te leren kennen als een product van de evolutie. We zullen in de volgende hoofdstukken ons gedrag onder de evolutionaire loep leggen en zullen vaststellen hoe zeer we verankerd zijn in de rest van de dierenwereld.
Wat drijft ons in wat we doen?
Ons gedrag wordt bepaald en gestuurd door twee grote factoren: het programma in onze genen dat uitgetekend is door miljoenen jaren evolutie, en de omgeving, die stuurt via massaal veel leerprocessen.
De mens heeft ontzettend veel gerealiseerd op gebied van wetenschap, techniek, geneeskunde, kunst, politiek… en plaatst zich daardoor op een hoog voetstuk, ver boven de rest van de levende wereld. Daardoor springt hij slordig om met dierenwelzijn, met de zorg voor het milieu, het klimaat… We kunnen flink wat nederiger worden door onszelf beter te leren kennen als een product van de evolutie. We zullen in de volgende hoofdstukken ons gedrag onder de evolutionaire loep leggen en zullen vaststellen hoe zeer we verankerd zijn in de rest van de dierenwereld.
Wat drijft ons in wat we doen?
Ons gedrag wordt bepaald en gestuurd door twee grote factoren: het programma in onze genen dat uitgetekend is door miljoenen jaren evolutie, en de omgeving, die stuurt via massaal veel leerprocessen.
Het was maar om te lachen
Het is merkwaardig hoe diep een alledaags gedrag ingeworteld zit in onze evolutie. Bijvoorbeeld onze manier van lachen. We hebben een zeer verfijnd mechanisme om een echte lacht te onderscheiden van een geveinsde. Dit is erg belangrijk voor onze communicatie.
Het is merkwaardig hoe diep een alledaags gedrag ingeworteld zit in onze evolutie. Bijvoorbeeld onze manier van lachen. We hebben een zeer verfijnd mechanisme om een echte lacht te onderscheiden van een geveinsde. Dit is erg belangrijk voor onze communicatie.
In hogere hemisferen
Sinds enkele decennia weten we dat onze hersenhelften een eigen werking hebben. Dankzij verfijnde technieken – met split-brain-patiënten – kunnen ze los van elkaar bestudeerd worden. Dergelijk onderzoek leidde tot het besef dat elk van hen eigen waarden en doelstellingen heeft, en dat ze dus elk een bewustzijn hebben. Dat is een sterke aanwijzing dat bewustzijn gekoppeld is aan de werking van de hersenen, en er niet los van staat.
Een selfie op de sociale ladder
Vaak maken tieners gewaagde foto’s van zichzelf en posten die op de media. Ook volwassenen, zelfs bekende mensen, wagen zich aan dit gedrag, en dat loopt vaak verkeerd. Ze worden uitgelachen. Ook al zijn selfies een recent resultaat van de technologische ontwikkeling, de reacties erop zijn oeroude drijfveren.
Sinds enkele decennia weten we dat onze hersenhelften een eigen werking hebben. Dankzij verfijnde technieken – met split-brain-patiënten – kunnen ze los van elkaar bestudeerd worden. Dergelijk onderzoek leidde tot het besef dat elk van hen eigen waarden en doelstellingen heeft, en dat ze dus elk een bewustzijn hebben. Dat is een sterke aanwijzing dat bewustzijn gekoppeld is aan de werking van de hersenen, en er niet los van staat.
Een selfie op de sociale ladder
Vaak maken tieners gewaagde foto’s van zichzelf en posten die op de media. Ook volwassenen, zelfs bekende mensen, wagen zich aan dit gedrag, en dat loopt vaak verkeerd. Ze worden uitgelachen. Ook al zijn selfies een recent resultaat van de technologische ontwikkeling, de reacties erop zijn oeroude drijfveren.
Sprekende spiegels
Totaal onbewust imiteren we de houding of beweging van een ander – spiegelen dus – wanneer we op dezelfde golflengte zitten als hem of haar, wanneer we akkoord gaan met de andere of verliefd. Dit is een interessant gedragselement dat toegepast kan worden in vergaderingen of bij het verkopen van een verzekeringspolis, of een auto…
Draag de kleren van de keizer
We dragen graag dezelfde kleren als iemand waar we naar opkijken, we vinden dat triviaal. Maar toch kan daar een verklaring uit ons verre evolutionaire verleden aan gegeven worden, een achtergrond waarvan we ons niet bewust zijn. Bekende mensen beïnvloeden ons meer dan we denken.
Familietrekjes
Ook al hebben we ze nooit gezien, we kunnen onze bloedverwanten vaak herkennen aan enkele lichaamskenmerken. In onze evolutionaire voorgeschiedenis was dit een belangrijk mechanisme om inteelt te voorkomen: je voortplanten met broer of zus bijvoorbeeld kan een ziek of verzwakte kind opleveren. Ook vandaag nog zijn oeroude gedragsmechanismen aan het werk.
Totaal onbewust imiteren we de houding of beweging van een ander – spiegelen dus – wanneer we op dezelfde golflengte zitten als hem of haar, wanneer we akkoord gaan met de andere of verliefd. Dit is een interessant gedragselement dat toegepast kan worden in vergaderingen of bij het verkopen van een verzekeringspolis, of een auto…
Draag de kleren van de keizer
We dragen graag dezelfde kleren als iemand waar we naar opkijken, we vinden dat triviaal. Maar toch kan daar een verklaring uit ons verre evolutionaire verleden aan gegeven worden, een achtergrond waarvan we ons niet bewust zijn. Bekende mensen beïnvloeden ons meer dan we denken.
Familietrekjes
Ook al hebben we ze nooit gezien, we kunnen onze bloedverwanten vaak herkennen aan enkele lichaamskenmerken. In onze evolutionaire voorgeschiedenis was dit een belangrijk mechanisme om inteelt te voorkomen: je voortplanten met broer of zus bijvoorbeeld kan een ziek of verzwakte kind opleveren. Ook vandaag nog zijn oeroude gedragsmechanismen aan het werk.
De hormonale dans
Het gedrag van mannen wordt voor een aanzienlijk deel meegestuurd door het mannelijke hormoon testosteron. Dat is algemeen bekend. Maar wat velen niet weten is dat de hoeveelheid van dit hormoon daalt zodra een man een langdurige relatie, een huwelijk bijvoorbeeld heeft. Het doet de agressie dalen. Bij de geboorte van een baby daalt de hormoonspiegel nogmaals, wat de goede zorg van de vader voor het kind beter kan verzekeren.
Over een liedje en kieskeurige eitjes
Hij heeft het zelf nooit beseft, maar Meat Loaf heeft met zijn liedje Paradise by the Dashboard Light in 1978 een mooi voorbeeld gegeven van een gedragselement dat al vele miljoenen jaren oud is: mannen gaan veel sneller dan vrouwen over tot seks omdat ze in biologische termen – qua zaadcellen – weinig te verliezen hebben; vrouwen zijn kieskeurig omdat hun eicel duur verkocht moet worden.
Het gedrag van mannen wordt voor een aanzienlijk deel meegestuurd door het mannelijke hormoon testosteron. Dat is algemeen bekend. Maar wat velen niet weten is dat de hoeveelheid van dit hormoon daalt zodra een man een langdurige relatie, een huwelijk bijvoorbeeld heeft. Het doet de agressie dalen. Bij de geboorte van een baby daalt de hormoonspiegel nogmaals, wat de goede zorg van de vader voor het kind beter kan verzekeren.
Over een liedje en kieskeurige eitjes
Hij heeft het zelf nooit beseft, maar Meat Loaf heeft met zijn liedje Paradise by the Dashboard Light in 1978 een mooi voorbeeld gegeven van een gedragselement dat al vele miljoenen jaren oud is: mannen gaan veel sneller dan vrouwen over tot seks omdat ze in biologische termen – qua zaadcellen – weinig te verliezen hebben; vrouwen zijn kieskeurig omdat hun eicel duur verkocht moet worden.
De oeroude wortels van de moraal
De stelling dat de menselijke moraal uit de godsdienst is ontstaan, houdt geen steek. Moraal steunt op evolutionaire wortels van ons gedrag, en heeft bijgedragen tot het in stand houden van het groepsleven en de samenwerking. Dat zijn kenmerkende eigenschappen van de mens en zijn voorouders.
De stelling dat de menselijke moraal uit de godsdienst is ontstaan, houdt geen steek. Moraal steunt op evolutionaire wortels van ons gedrag, en heeft bijgedragen tot het in stand houden van het groepsleven en de samenwerking. Dat zijn kenmerkende eigenschappen van de mens en zijn voorouders.
Onze sociale boekhouding
Waarom doen we zo graag aan ‘mensjes kijken’, bijvoorbeeld op een terrasje? Het is het mechanisme dat we nodig hebben voor onze sociale boekhouding: alles wat binnen de groep – de evolutionaire samenleving althans – gebeurt, moet bijgehouden worden om ons sociaal gedrag te optimaliseren. Daarvoor is het scannen van het doen en laten van onze medemensen bijzonder nuttig.
Ogen als Kalsjnikovs
Het bekeken worden, zelfs met nagemaakte ogen, heeft een groot effect op ons gedrag. We reageren alsof we gecontroleerd worden: een afbeelding van een paar ogen in een ruimte, zet ons aan om geen sociale fouten te maken. De verklaring hiervoor vinden we in de sociale boekhouding van het vorige hoofdstuk: anderen zien wat we goed of fout doen, en zo bouwen we een belangrijke reputatie op.
Het bekeken worden, zelfs met nagemaakte ogen, heeft een groot effect op ons gedrag. We reageren alsof we gecontroleerd worden: een afbeelding van een paar ogen in een ruimte, zet ons aan om geen sociale fouten te maken. De verklaring hiervoor vinden we in de sociale boekhouding van het vorige hoofdstuk: anderen zien wat we goed of fout doen, en zo bouwen we een belangrijke reputatie op.
De stiekeme eisprong
De eisprong heeft een grote invloed op het gedrag van vrouwen. Bijvoorbeeld, tijdens de eisprong telefoneren meisjes veel minder met hun vader... Het is ook merkwaardig dat bij de mens deze periode van vruchtbaarheid verborgen is gehouden, in tegenstelling tot apen die lopen te pronken met hun eisprong. Allemaal voer voor een evolutionaire analyse van ons gedrag.
Opoe is op bezoek
Menstruatie komt niet veel voor in de dierenwereld, en bij onze voorouders was het wellicht ook eerder een uitzondering. Het voorkomen van dit fysiologisch proces heeft te maken met een egoïstische instelling van het embryo, die meer voeding van de moeder wil dan zij wil geven, en met de bescherming van de moeder tegen niet levensvatbare embryo’s.
De eisprong heeft een grote invloed op het gedrag van vrouwen. Bijvoorbeeld, tijdens de eisprong telefoneren meisjes veel minder met hun vader... Het is ook merkwaardig dat bij de mens deze periode van vruchtbaarheid verborgen is gehouden, in tegenstelling tot apen die lopen te pronken met hun eisprong. Allemaal voer voor een evolutionaire analyse van ons gedrag.
Opoe is op bezoek
Menstruatie komt niet veel voor in de dierenwereld, en bij onze voorouders was het wellicht ook eerder een uitzondering. Het voorkomen van dit fysiologisch proces heeft te maken met een egoïstische instelling van het embryo, die meer voeding van de moeder wil dan zij wil geven, en met de bescherming van de moeder tegen niet levensvatbare embryo’s.
Humor en pauwen
Het is merkwaardig dat humor zulk een belangrijke plaats inneemt in ons dagelijks gedrag. Maar als we de evolutionaire verklaring van dit fenomeen begrijpen, is het niet te verwonderen dat mensen zo graag moppen tappen en lachen. Het is een gedragssysteem waarmee vrouwen de intelligentie van een man kunnen meten, en dat is een belangrijk element in hun partnerkeuze.
Een helpende hand
Mensen zijn niet altijd even bereid om eender wie te helpen, zelfs niet wanneer deze in hoge nood verkeerd. De motivatie om hulp te bieden is aanzienlijk hoger wanneer de hulp biedende en de hulpbehoeftige op een of andere manier elkaar als groepsgenoten kunnen herkennen. Waarom vreemden minder snel geholpen worden, heeft weerom een evolutionaire verklaring.
Het is merkwaardig dat humor zulk een belangrijke plaats inneemt in ons dagelijks gedrag. Maar als we de evolutionaire verklaring van dit fenomeen begrijpen, is het niet te verwonderen dat mensen zo graag moppen tappen en lachen. Het is een gedragssysteem waarmee vrouwen de intelligentie van een man kunnen meten, en dat is een belangrijk element in hun partnerkeuze.
Een helpende hand
Mensen zijn niet altijd even bereid om eender wie te helpen, zelfs niet wanneer deze in hoge nood verkeerd. De motivatie om hulp te bieden is aanzienlijk hoger wanneer de hulp biedende en de hulpbehoeftige op een of andere manier elkaar als groepsgenoten kunnen herkennen. Waarom vreemden minder snel geholpen worden, heeft weerom een evolutionaire verklaring.
De kracht van vernedering
Vernedering heeft meer verstrekkende gevolgen dan we geneigd zijn te denken. Het heeft alles te maken met een ernstige verstoring van de evolutionair zeer oude motivatie om meer status te winnen, en te verhinderen dat we status verliezen.
Ontmaskerd!
Bedrog, leugens, diefstal... het zijn typisch menselijke gedragingen, hoewel chimpansees er nu en dan ook wel wat van kennen. Ze zijn universeel en van alle tijden. Bedrog is een mogelijkheid om meer profijt te halen uit de samenwerking van de groep, zonder echt deel te nemen aan die samenwerking. Door de voordelen van bedrog is het al lang geleden ontstaan in onze evolutie, maar tegelijk ook de bescherming ertegen. Wij kunnen bedrog plegen, maar meestal ook goed herkennen.
Vernedering heeft meer verstrekkende gevolgen dan we geneigd zijn te denken. Het heeft alles te maken met een ernstige verstoring van de evolutionair zeer oude motivatie om meer status te winnen, en te verhinderen dat we status verliezen.
Ontmaskerd!
Bedrog, leugens, diefstal... het zijn typisch menselijke gedragingen, hoewel chimpansees er nu en dan ook wel wat van kennen. Ze zijn universeel en van alle tijden. Bedrog is een mogelijkheid om meer profijt te halen uit de samenwerking van de groep, zonder echt deel te nemen aan die samenwerking. Door de voordelen van bedrog is het al lang geleden ontstaan in onze evolutie, maar tegelijk ook de bescherming ertegen. Wij kunnen bedrog plegen, maar meestal ook goed herkennen.
It's in his kiss
Wat is er nu romantischer dan een kus? Tja, als we de evolutionaire betekenis ervan horen, is er al veel romantiek verdwenen. Er worden bacteriën overgedragen om elkaar immuunsysteem te beïnvloeden, en de vrouw kan meten hoeveel testosteron haar partner in het speeksel, en dus het bloed, heeft. Prille relaties kunnen afspringen na de eerste kus.
Het zwembaddelimma
Iedereen kent het vervelende systeem waarbij mensen in een hotel ’s morgens vroeg al een ligstoel aan het zwembad gaan reserveren, en dan pas uren later gebruik maken van de stoel. Het is een vorm van egoïsme, die we mooi kunnen beschrijven en begrijpen met het dilemma van de gevangene, toch als het goed wordt uitgelegd.
Wat is er nu romantischer dan een kus? Tja, als we de evolutionaire betekenis ervan horen, is er al veel romantiek verdwenen. Er worden bacteriën overgedragen om elkaar immuunsysteem te beïnvloeden, en de vrouw kan meten hoeveel testosteron haar partner in het speeksel, en dus het bloed, heeft. Prille relaties kunnen afspringen na de eerste kus.
Het zwembaddelimma
Iedereen kent het vervelende systeem waarbij mensen in een hotel ’s morgens vroeg al een ligstoel aan het zwembad gaan reserveren, en dan pas uren later gebruik maken van de stoel. Het is een vorm van egoïsme, die we mooi kunnen beschrijven en begrijpen met het dilemma van de gevangene, toch als het goed wordt uitgelegd.
De neanderthaler in ons
Onze evolutionaire broer, de neanderthaler, was een veel verder ontwikkeld wezen dan we denken. Hij had culturele en technische vaardigheden lang voor de mens die had. We hebben ons voortgeplant met neanderthalers, en dragen nu nog hun waardevolle genen. Als we ze beter leren kennen, zullen we hun naam niet meer gebruiken om een ander te beledigen.
Dierlijk bewustzijn
Veel mensen zijn nog geneigd niet echt wakker te liggen van dierenleed, omdat ze menen dieren geen echte pijn kunnen voelen omdat ze geen bewustzijn hebben. Niet is minder waar. Een goede analyse van wat bewustzijn inhoudt, en wat we daarvan terugvinden bij andere dieren dan de mens, maakt duidelijk dat ze wel degelijk een bewustzijn hebben, en dus pijn kunnen ervaren. Het geeft je een andere kijk op dierenwelzijn.
Onze evolutionaire broer, de neanderthaler, was een veel verder ontwikkeld wezen dan we denken. Hij had culturele en technische vaardigheden lang voor de mens die had. We hebben ons voortgeplant met neanderthalers, en dragen nu nog hun waardevolle genen. Als we ze beter leren kennen, zullen we hun naam niet meer gebruiken om een ander te beledigen.
Dierlijk bewustzijn
Veel mensen zijn nog geneigd niet echt wakker te liggen van dierenleed, omdat ze menen dieren geen echte pijn kunnen voelen omdat ze geen bewustzijn hebben. Niet is minder waar. Een goede analyse van wat bewustzijn inhoudt, en wat we daarvan terugvinden bij andere dieren dan de mens, maakt duidelijk dat ze wel degelijk een bewustzijn hebben, en dus pijn kunnen ervaren. Het geeft je een andere kijk op dierenwelzijn.
Laten we geen slaaf zijn van onze genen
Er zijn nog veel vragen die je onder een evolutionaire loep kan leggen. Zijn wij robots die gestuurd worden door genen? Is het verantwoord dat men het onderscheid tussen man en vrouw wil minimaliseren? Kan je gelukkiger worden door de evolutie van de mens te begrijpen? Heeft masturbatie een evolutionair nut? Is de mens nu agressief of juist niet? Wat is spelen? En dankbaarheid? En zuchten? Evolueert de mens nog verder? En kan hij uitsterven?
Er zijn nog veel vragen die je onder een evolutionaire loep kan leggen. Zijn wij robots die gestuurd worden door genen? Is het verantwoord dat men het onderscheid tussen man en vrouw wil minimaliseren? Kan je gelukkiger worden door de evolutie van de mens te begrijpen? Heeft masturbatie een evolutionair nut? Is de mens nu agressief of juist niet? Wat is spelen? En dankbaarheid? En zuchten? Evolueert de mens nog verder? En kan hij uitsterven?